Tegenover de productiviteitsverhoging door de opkomst van techbedrijven staat veel te weinig alternatieve werkgelegenheid. Dat is de boodschap van een vrolijk gekleurde animatiefilm, schrijft Herbert Blankesteijn.
Het is een van de belangrijkste maatschappelijke vragen van deze tijd: zal de opkomst van robots en kunstmatige intelligentie leiden tot massale werkloosheid?
Vrijemarktdenkers weten: innovaties verhogen de productiviteit en dat kost soms banen, maar er ontstaan altijd weer nieuwe. Zie bijvoorbeeld de Industriële Revolutie en de mechanisering van de landbouw. Beide hebben talloze banen doen verdwijnen, maar we zijn nog steeds niet massaal werkloos.
Resultaten uit het verleden zijn echter geen garantie voor de toekomst en het is opvallend dat juist uit de technologiesector zelf veel tegenovergestelde meningen komen: nu is het anders. Dat nu alles anders is, is in de geschiedenis óók vaak beweerd, en vaak ten onrechte. Dus wat zijn ditmaal de argumenten voor die bewering?
Zuurstokkleuren
Het YouTube-kanaal Kurzgesagt is gespecialiseerd in 'Videos explaining things with optimistic nihilism'. De animatiefilms zijn uitgevoerd in vrolijke zuurstokkleuren en houden zich elke seconde aan oude wet dat beeld en commentaartekst hetzelfde moeten vertellen.
Terwijl de vrijemarktdenkers het historische gelijk aan hun zijde denken te hebben, komt Kurzgesagt juist met historische feiten om aan te tonen dat het nu inderdaad anders is. Heeft de autoindustrie steeds minder mensen nodig om dezelfde productie te bereiken? Dat zou geen probleem moeten zijn; dankzij de innovatie zijn er toch volop kansen in de ict-sector? Niet volgens Kurzgesagt. Neem Google; dat heeft om dezelfde omzet te bereiken slechts een fractie van de mensen nodig die General Motors in dienst heeft. En Netflix heeft de videoketen Blockbuster weggevaagd en scoort veel meer omzet met een personeelsbestand dat twee ordes van grootte kleiner is.
Minder verdienen
Dit wordt bevestigd door historische cijfers over de werkgelegenheid. Sinds 1973 heeft elk decennium in de VS minder nieuwe werkgelegenheid opgeleverd. De jaren nul van deze eeuw waren de eerste periode die netto geen nieuwe banen opleverde, terwijl de bevolking wel groeide.
De vrijemarktgedachte houdt verder in dat met de groei van de productiviteit dom werk vanzelf vervangen wordt door uitdagender, leuker werk dat nog beter betaalt ook. Maar de tendens is juist dat hoogopgeleiden banen aannemen onder hun niveau en minder verdienen dan vroeger.
Bedelen om donaties
Het verhaal van Kurzgesagt gaat ook een beetje over het eigen videokanaal. Een klein team stopt bergen tijd in het creëren van deze tekenfilms. Dat werk is zinvol en creatief genoeg, maar een verdienmodel is er niet. Daarom moeten de makers bedelen om donaties. Een vervolgvideo zal dan ook gaan over hoe de economie overeind moet blijven als steeds minder mensen een loon verdienen en wat de gevolgen zouden zijn van een basisinkomen.
Een prachtige productie, zowel visueel als inhoudelijk zeer verzorgd. In deze tijd van fake facts ben je geneigd elke feitelijke bewering te wantrouwen, maar Kurzgesagt verwijst in de begeleidende tekst op YouTube naar twee boeken over het onderwerp. Wie wil kan zich dus verder in het onderwerp verdiepen.
Tekst: drs. Herbert Blankesteijn
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.