Met social media, Internet of Things, big data en Kunstmatige Intelligentie speelt informatie een steeds grotere rol. Wat doen de verkiezingsprogramma's er mee?

Wat zijn de mooie woorden die politieke partijen voor de aanstaande verkiezingen nu precies waard? Aan de hand van de verkiezingsprogramma’s, de Technische Stemwijzer, de doorrekeningen door de planbureaus bespreekt De Ingenieur de vier thema’s energie, onderwijs, onderzoek en innovatie, mobiliteit en de informatiemaatschappij. VVD, PvdA, SP, D66, ChristenUnie en GroenLinks zijn de enige partijen die hun programma aan zowel het Centraal Planbureau (CPB) als het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) hebben voorgelegd, CDA en SGP alleen aan het CPB. PVV, 50Plus en Partij voor de Dieren aan geen van beide.


Hoe gaat de politiek om met de opkomst van de digitale samenleving en alle technieken die daarbij horen zoals kunstmatige intelligentie, robotisering, Internet of Things en big data?

Ondanks de groeiende invloed van digitale technieken lijkt de politiek er weinig interesse voor te hebben. Instanties om de programma's 'door te rekenen', of de kwaliteit en haalbaarheid van digitale plannen te checken, zijn er (nog) niet. Dat maakt een cijfermatige vergelijking lastig. Veel tekst wijden de verkiezingsprogramma's van de in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen er bovendien niet aan.


Privacy

Er is één punt waar de partijen wel tamelijk uitgesproken en eensgezind over zijn: de wijze waarop de overheid met persoonsgegevens moet omgaan. Alleen PVV en CDA hebben er niks over te melden.

Opmerkelijk is de ‘gelegenheidscoalitie’ VVD en SP: alleen die twee spreken uit dat persoonsgegevens die door de overheid zijn verzameld niet terecht mogen komen bij particuliere bedrijven.

Andere partijen benadrukken vooral transparantie. Burgers moeten kunnen inzien wat de overheid met de persoonsgegevens doet. Dat geldt voor de verkiezingsprogramma's van PvdA, D66, ChristenUnie en de SGP. In de Technische Stemwijzer zijn alle partijen vóór dat inzagerecht.


Big data-gebruik

PvdA, SP, GroenLinks en ChristenUnie gaan duidelijk een stap verder in hun digitale bewustzijn en benoemen ook het gebruik van persoonsgegevens voor big data-analyse. Die partijen willen ook transparantie over wat de overheid met de persoonsgegevens doet en hoe ze die gebruikt. Alle partijen spreken via de Technische Stemwijzer uit dat overheidsbeslissingen gebaseerd op automatische gegevensverwerking altijd aanvechtbaar moet zijn, zoals dat bij alle overheidsbeslissingen het geval is.


Toetsbaar

In de Technische Stemwijzer is een expliciete vraag opgenomen over het gebruik van big data en kunstmatige intelligentie in de publieke sfeer. Beslissingen die daaruit voortvloeien moeten worden getoetst door een bestaande of nieuw op te richten autoriteit. Alle partijen die aan de Technische Stemwijzer hebben meegedaan zijn het daar mee eens, de meeste zien daarin een rol voor de Autoriteit Persoonsgegevens.


Open en vrij internet

CDA, D66 en GroenLinks spreken zich uit voor het waarborgen van een open en vrij internet. In hun verkiezingsprogramma trekken vier partijen dit nog breder door te pleiten voor digitale grondrechten (D66 en GroenLinks) en bescherming van communicatie vergelijkbaar met het briefgeheim (SP, D66, GroenLinks en Partij voor de Dieren). In de Technische Stemwijzer zijn alle partijen het met de stelling eens dat digitale communicatie een wettelijk vastgestelde beschermingsstatus moet krijgen en valt onder briefgeheim.

50Plus wil daarentegen anoniem internetten voorkomen door de uitgifte van een digitaal paspoort waarmee de identiteit van de communicatie wordt vastgelegd.

 

Opsporingsbevoegdheden

Daarmee komen de opsporingsbevoegdheden van politie en AIVD in het vizier, de partijen denken daar diametraal verschillend over, wat ook bleek bij de behandeling van wetgeving hierover onlangs in de Tweede Kamer. Ook in de Technische Stemwijzer tekenen zich twee kampen af.

► VVD, PvdA, CDA, SGP willen ruimere bevoegdheden voor opsporingsdiensten, mogelijkheid tot aftappen en digitaal inbreken.

► SP, D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren willen geen sleepnetmethoden of encryptie-inbreuk en geen digitale achterdeurtjes.


Reflectie op techniekontwikkeling

De overheid heeft een taak om techniekontwikkeling te reguleren, en die gaat in de digitale samenleving verder dan alleen het beschermen van privacy. Zo kan de combinatie van big data en kunstmatige intelligentie er toe leiden dat het maken van beslissingen verschuift naar digitale systemen, met tal van mogelijke en niet altijd positieve maatschappelijke consequenties. De enige partijen die hier in hun verkiezingsprogramma aandacht voor vragen zijn SP, D66 en de ChristenUnie. Zo pleit de SP voor een ethische commissie die de wenselijkheid van digitalisering en robotisering toetst, D66 voor een 'iPlatform' voor reflectie op technologie en grondrechten, en de ChristenUnie voor een expertisecentrum voor burgers met vragen over privacy en big data.


Digitale vaardigheden

In hun verkiezingsprogramma's pleiten SP, Partij voor de Dieren en SGP voor les in digitale vaardigheden op de basis- en middelbare school. Onderwijs moet mediawijsheid bevorderen, schrijft de SGP.

In de Technische Stemwijzer zijn daarover twee stellingen opgenomen. Alle partijen, behalve GroenLinks, zijn het eens met de stelling dat digitale vaardigheid een leerdoel moet zijn in het basis- en middelbaar onderwijs. GroenLinks kiest als principieel uitgangspunt dat het basis- en middelbaar onderwijs niet moet worden belast met extra eindtermen.

Over de vraag of programmeren deel uit moet maken van het lesprogramma zijn partijen verdeeld: VVD, PvdA en D66 willen dat wel, de andere partijen niet. De ChristenUnie heeft daarvoor een inhoudelijk argument: programmeren is ouderwets, leer kinderen via bijvoorbeeld wiskunde logisch denken. De Partij voor de Dieren wil geen onderwijs gebaseerd op standaardisatie of alleen cognitief denken.

Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.