Carolina Cruz-Neira geldt als een van de belangrijkste innovatoren op het gebied van virtual reality. Afgelopen vrijdag sprak ze op het Mind Live evenement in Eindhoven. ‘De grootste uitdaging is hoe we zorgen dat virtual reality ook een sociale ervaring is.’
Alex, haar zesjarige zoontje, is haar allerbeste tester, vertelt de Venezolaans-Amerikaanse computerwetenschapper Carolina Cruz-Neira. Hij duikt elke nieuwe virtuele wereld gretig in. Hij springt, duwt, trekt, pakt om alle mogelijkheden uit te proberen. ‘En hij komt altijd met een briljante vraag waarom dit of dat niet kan. Dan merk ik dat wij - en dan bedoel ik óók mijn jongste studenten - al beperkt zijn in ons voorstellingsvermogen. Zet ik mijn tachtigjarige vader een VR-bril op dan blijft hij vol verwondering staan staren.’ De co-evolutie tussen mens en machine is al aan de gang, wil Cruz maar zeggen. Het zal nog een paar generaties duren, maar dan is VR onderdeel van de dagelijkse realiteit. ‘En dat zal veranderen ons leven veranderen.’
De co-evolutie tussen mens en machine is al aan de gang
Cruz is een beroemdheid in VR. Ze ontwikkelde in de jaren negentig de cave: een ruimte waar via 3D-projectie virtual reality ontstaat en mensen zich voor het eerst in een andere wereld waanden. Ze runt nu een VR-lab in Little Rock (Arkansas, VS). Dat komt vooral door een forse val in haar tienerjaren, bekent ze. Tot dat moment was Cruz namelijk nog hard op weg danseres te worden. Ze koos bètavakken omdat haar huiswerk dan het snelst af was. Toen de danscarrière in duigen viel, raakte ze gefascineerd door computers. Afgelopen vrijdag was ze de hoofdgast op The Mind Live – De mens als schepper, een bijeenkomst van VPRO en KNAW in Eindhoven.
Verbeelding
Iedereen weet natuurlijk dat VR fantastisch speelgoed is. Zet de bril op en je loopt rond in een beroemd schilderij, zingt als een popster voor een uitzinnig publiek of dwaalt door Harry Potter’s Hagworths. Maar Cruz’ voorbeelden gaan verder. Wandelen door een lichaamscel bijvoorbeeld om de ingenieuze biochemie te ontdekken of reizen door de immense Melkweg. Dimensies zijn geen obstakel in VR, net zomin als fysiek gevaar. Lukt het niet de brand te blussen? Dan probeert de brandweerploeg de volgende keer een nieuwe strategie. En een les in anatomie is vele malen leerzamer wanneer je zelf een menselijk lichaam ontleedt. VR maakt ook het onzichtbare bevattelijk, benadrukt Cruz. Ingenieurs vergaderen tegenwoordig over de beste boormethode rondom het te ontginnen olieveld. Architecten en planologen kuieren virtueel door hun nieuwe wijk op zoek naar de laatste verbeterpunten.
Het zal nog jaren duren voordat VR ook de tastzin weet te foppen
De limiet in VR is uiteindelijk de menselijke fantasie, stelt Cruz. Daarom vindt ze virtual imagination eigenlijk een betere benaming. Zelf kan ze zich ongeveer een halve minuut echt in een andere wereld wanen. ‘Beeld en geluid zijn op een niveau dat je je werkelijk kan verliezen, maar als je iets pakt, is de illusie weg.’ Het zal nog jaren duren, voorspelt ze, voordat VR ook de tastzin weet te foppen. Maar hinderlijker vindt ze het dat je nu nog vaak alleen in je virtuele wereld bent. Hoe kun je de ervaring delen, is haar grootste onderzoeksvraag. ‘VR moet ook een sociale ervaring zijn.’
Kill switch
Maar kunnen we straks nog echt van virtueel onderscheiden? En mens en machine? Cruz is enthousiast zolang de computer mensen versterkt in wat zij willen bereiken. En zolang de mens de controle heeft. ‘Ik draag daarvoor verantwoordelijkheid. Als wetenschapper moet je oppassen dat je je niet mee laat slepen in al je enthousiasme voor techniek. Ik blijf altijd de vraag stellen: wil de wereld dit wel?’ En dat is nu al een reëele vraag. Cruz werd onlangs nog door de CEO’s van een bellegingsmaatschappij uitgenodigd. Ze beschikten over een lerend algoritme dat betere beslissingen kan maken dan mensen. Maar de bestuurders voelden zich er ongemakkelijk bij omdat ze geen inzicht hadden in hoe het programma besliste. Cruz maakte een visualisatie die laat zien welke keuzes het algoritme maakt en waarom. ‘Daar ligt een belangrijke grens, denk ik. Je moet technologie niet de overhand geven zonder dat je als mens doorgrondt wat er gebeurt.’
In patroonherkenning bijvoorbeeld is het gat tussen menselijk brein en computer nog levensgroot. Bovendien: de computer wíl vooralsnog niets
Het publiek deelt Cruz’ bezorgdheid blijkt uit vragen en reacties. Vloeien mens en machine straks letterlijk samen? Zal het lukken een mens ‘up te loaden’? Er is nog nooit een techniek niet ontwikkeld! De antwoorden zijn voorlopig geruststellend. De mens is niet zo snel overbodig. In patroonherkenning bijvoorbeeld is het gat tussen menselijk brein en computer nog levensgroot. Bovendien: de computer wíl vooralsnog niets. Daarom moeten we ze ook geen ethische kwesties voorleggen. Wie red je in nood: één kind of drie volwassenen? Het kan realiteit zijn voor de zelfrijdende auto. Die verantwoordelijkheid de mens niet overdragen, maar zelf nemen. ‘Die kill switch, daar moeten wij het dus echt over hebben’, besluit Cruz.(Marga van Zundert)
Hieronder de meest recente video met Carolina Cruz.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.