Wetenschappers in Zweden hebben bij een witte kool een gen verwijderd met behulp van CRISPR-Cas9, een populaire techniek voor gerichte genbewerking. De plantenwetenschappers lieten de kool verder groeien en hebben hem verwerkt in een smaakvolle pastamaaltijd. Het is voor het eerst in Europa dat een met CRISPR-Cas9 aangepaste plant buiten een laboratoriumomgeving is geteeld. Dit mocht omdat volgens Zweedse autoriteiten deze kool niet valt onder de strenge GMO-wetgeving.
Wat hebben ze zitten smullen, biologiehoogleraar Stefan Jansson van de Universiteit van Umeå en verslaggever Gustaf Klarin van een lokale radioshow over tuinieren, zo valt te lezen in de berichtgeving van website New Atlas.
Jansson had voor hen beiden een maaltje gekookt van pasta met gebakken groenten: aan de wereld gepresenteerd als ‘Tagliatelle with CRISPRy fried vegetables’. Daartussen zaten reepjes kool, die ongetwijfeld zo smaakten als je van kool mag verwachten. Alleen was deze kool behoorlijk bijzonder.
Ontbrekend gen
In het genoom van de koolplant ontbrak namelijk één gen. Dat was geen ongelukje, maar dat had Jansson moedwillig gedaan in zijn lab. Toen de kool nog een zaadje was had Jansson met het ‘moleculaire zakmes’ CRISPR-Cas9 (meer uitleg in ons artikel ‘2015: Het jaar van de genbewerking’) een gen weggehaald dat te maken heeft met de fotosynthese (maar dat blijkbaar gemist kan worden). Vervolgens had hij het plantje in een moestuintje uit laten groeien tot volwassen kool.
GMO of niet?
Het bijzondere zit hem natuurlijk niet in de maaltijd. Uniek is hier dat Jansson het genetisch gemodificeerde zaadje van de kool buiten een labomgeving mocht laten groeien. Want volgens sommigen is zijn koolplant een genetically modified organism (GMO), waarvoor strenge regels bestaan (lees ons artikel: ‘Onzekere wet genbewerking remt ontwikkeling nuttige planten’).
Maar het Zweedse Ministerie van Landbouw oordeelde eind 2015 dat een gewas waarbij alleen een gen is weggehaald, niet valt onder de strenge GMO-wet. Daarmee loopt Zweden voorop in Europa en is – althans in Zweden – de weg geopend naar het ontwikkelen van gewassen waarbij de genen zijn weggehaald die gekoppeld zijn aan ongewenste eigenschappen.
Maar de EU heeft nog steeds geen standpunt ingenomen over de nieuwe verdelingstechnieken, zoals CRISPR-Cas9. Ook in Nederland mogen buiten een gecontroleerde omgeving geen gewassen worden geteeld die met de moderne technieken zijn gewijzigd (website Rijksoverheid).
Nieuwe zakmessen
Ondertussen zoeken wetenschappers over de hele wereld druk verder naar nog betere ‘zakmessen’ dan CRISPR-Cas9 voor het gericht sleutelen aan de genen van organismen. Een kleine doorbraak leek zich aan te dienen toen de Chinese bioloog Han Chunyu dit voorjaar publiceerde over zijn techniek voor het wijzigen van genen in zoogdieren. Maar in de maanden daarna lieten steeds meer wetenschappers wereldwijd weten dat ze de methode van de Chinees niet konden reproduceren (Nature News) – de lakmoesproef voor goede wetenschap. Hoewel ze de stappen volgden die Chunyu had beschreven, lukte het ze niet om het gen te veranderen. De kritiek op de Chinees loopt uiteen van ‘Hij verkoopt onzin’ tot ‘De methode werkt, maar is veel te omslachtig’.
Nieuwe gereedschappen
De komende maanden zal blijken of het onderzoek van de Chinese bioloog definitief wordt afgeserveerd of dat het een nieuw gereedschap oplevert voor biomedisch onderzoekers. Het nieuwsbericht van Nature laat in ieder geval zien dat er druk wordt gewerkt aan meer gerichte en efficiëntere technieken om genen te wijzigen in planten en dieren. Ook door Nederlandse groepen trouwens, waaronder die van een pioneer op dit gebied, hoogleraar John van der Oost van Wageningen University & Research. De berichtgeving laat ook zien hoe lastig het kan zijn om de juiste omstandigheden te creëren in het lab om zo een geheel nieuwe techniek toe te passen.
Jansson sprak uitgebreid over zijn plannen op TEDxUmeå in mei van dit jaar:
Openingsfoto De pastamaaltijd met de genetisch aangepaste kool. Foto Stefan Jansson
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.