Vanaf vandaag kunnen de burgers in verschillende Europese wereldsteden een iSPEX-opzetstukje voor hun smartphone krijgen en aan het meten gaan. Daarmee helpen ze de onderzoekers van onder andere de Universiteit Leiden en het KNMI om een kaart te maken van het fijn stof in de atmosfeer.
Het experiment vond eerder in Nederland plaats en geldt als een succesvol voorbeeld van burgerwetenschap. Er kwam zelfs een wetenschappelijk publicatie uit de metingen die zo'n 12.000 Nederlanders deden in 2013. iSPEX is een opzetstukje voor een iPhone, de telefoon van Apple. Het bevat een spectropolarimeter, een stukje techniek uit de astronomie, maar dan op zakformaat. Met het opzetstukje kan een iPhone op een zonnige dag het aantal fijn-stofdeeltjes in de lucht meten. Het bevat een aantal spiegeltjes en sensoren die licht meten. Omdat licht dat met fijnstof in aanraking komt een ander patroon heeft dan 'onaangetast' licht, kan zo uitgerekend worden hoeveel fijnstof er ongeveer in de lucht zit.
Europa
Het succes van het Nederlandse experiment was aanleiding om het project in heel Europa uit te zetten. Dat gaat wel op een kleinere schaal; voor de negen steden die in ieder geval meedoen zijn minder opzetstukjes beschikbaar dan voor heel Nederland het geval was in 2013. De resultaten zullen dan ook minder bruikbaar zijn voor wetenschappelijke doeleinden. 'Er zijn nog veel onzekerheden over de nauwkeurigheid van de iSPEX', vertelt Elise Hendriks van de Universiteit Leiden, die het project coördineert. 'We weten bijvoorbeeld niet hoeveel metingen je op één plek nodig hebt om gegevens betrouwbaar te maken. Dat hopen we uit te vinden, maar daar is wellicht te weinig data voor.'
Het project moet in beginsel informatie opleveren over de hoeveelheid fijn stof in de atmosfeer. Dat stof beïnvloedt waarschijnlijk het weer en klimaat, maar verder is er weinig over bekend. De hoeveelheid fijn stof en de mate van invloed zijn bijvoorbeeld maar sporadisch gemeten. Met iSPEX wordt het in principe mogelijk om veel meer atmosfeermetingen te krijgen. Hoewel ze minder accuraat zijn - een iSPEX werkt minder goed dan een professioneel, duur meetapparaat - maken ze dat goed door de hoeveelheid metingen.
Grondmeting
Ook zijn de uitkomsten van het project minder bruikbaar voor gezondheidsmetingen. Fijn stof is vooral in steden een probleem, waar deeltjes uit uitlaatgassen de levenskwaliteit van stedelingen verminderen. 'Maar metingen 'aan de grond' zijn het werk van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Dat soort metingen zijn niet echt te vergelijken met wat de iSPEX doet', aldus Hendriks.
Uiteindelijk zal de Europese toer vooral als voorbeeld van burgerwetenschap dienen. De proef op grotere schaal uitvoeren is voorlopig financieel onhaalbaar. 'Maar als het een succes wordt, hopen we in ieder geval een app te maken die op de nieuwste iPhones en Androidtelefoons werkt', vertelt Hendriks. 'Daarna kunnen we kijken of het aantal metingen omhoog kan.'
Lead image: mensen meten met het opzetstukje de fijnstofwaarden. Credit: iSPEX.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.