Hij wil wetenschap bij een groot publiek brengen, barst van de werklust en heeft een stevige eigen mening. Vanaf dit jaar is prof.dr. Sijbrand de Jong, hoogleraar Experimentele Natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam, voorzitter van de raad met deelnemende landen van het Europees onderzoeksinstituut voor deeltjesfysica CERN.
tekst Desiree Hoving illustratie Marcel Groenen
Kosmisch dansen op muziek uit het universum, zo beschreef De Gelderlander het driedaagse dance event in 2009 dat uit het brein van prof.dr. Sijbrand de Jong was ontsproten. In een videoverslag dat de krant van deze Cosmic Sensation maakte, is te zien hoe de hoogleraar Experimentele Natuurkunde midden in een enorme koepeltent staat. Op het plafond is een woeste sterrenhemel met hippe lichteffecten geprojecteerd.
Even daarvoor had De Jong meegeschreven aan een wetenschappelijk artikel in het vakblad Science over de deeltjes die uit het heelal op de aarde vallen. ‘Vervolgens bedacht hij het plan om ons aan te melden voor de Academische Jaarprijs’, zegt dr. José Coppens, die op dat moment bij hem promoveerde. ‘We zijn toen gaan brainstormen: wat is een gave manier om kosmische straling bij een groot publiek te brengen? Hij nodigde ook studenten uit die nog helemaal niets van deeltjesfysica afwisten, zodat wij niet zouden doordraven. Hij leidde de brainstorm niet, maar liet alle ideeën over zich heen komen en kwam daarna met een voorstel waar wij weer op mochten schieten. We hebben toen dat dance event georganiseerd. Daarbij gebruikten we kosmische deeltjes om de projecties op de tent aan te sturen. De dj’s probeerden ook de beats van de muziek hierop aan te passen. Dat was best een technisch hoogstandje.’
Het dance event was een gave manier om kosmische straling bij een groot publiek te brengen
Niet alleen won De Jong in 2009 daarmee de Academische Jaarprijs van honderdduizend euro, hij mocht zich ook Nijmegenaar van dat jaar noemen vanwege zijn bijdrage aan de stad. Dit jaar kwam daar een eervolle titel bij: hij is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. En vanaf dit jaar is hij voorzitter van de raad van het Europees laboratorium voor deeltjesfysica CERN in Genève.
‘De raad is het hoogste orgaan van CERN, waar vertegenwoordigers uit 22 lidstaten alle strategische beslissingen nemen en die onder meer epaalt waar de slordige miljard Zwitserse frank per jaar naartoe gaat’, zegt Jos Rokx, die namens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de afgelopen ruim vijf jaar samen met De Jong in de Nederlandse delegatie van de raad zat. ‘Sijbrand is de wetenschappelijk gedelegeerde. Hij zet niet alleen het belang van de wetenschap voorop, maar neemt ook politieke en persoonlijke belangen mee. Als er controverses zijn, is hij echt een bruggenbouwer. Maar hij is vooral een innemende persoonlijkheid, die genuanceerd is, goed kan luisteren en barst van de werklust. Wat hem siert, is dat hij ruim van tevoren druk was met inwerken in Genève. Kortom, je hebt er echt wat aan, aan zo’n man.’
Cum laude
De Jong studeerde Experimentele Deeltjesfysica aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde daar vervolgens ook. Zijn promotor prof.dr. Jos Engelen herinnert zich hem als ‘een buitengewoon goede student, de typische cum laude-jongen die ambitieus was en niet aarzelde over het feit dat hij van wetenschap zijn leven wilde maken. Hij heeft altijd gefocust en hard gewerkt. Het was meteen duidelijk dat hij ver boven gemiddeld was.’
Minstens net zo opvallend was de stevige eigen mening van De Jong. ‘Als promovendus discussieerde hij eens met een oudere zeer ervaren collega over een natuurkundig probleem. Sijbrand had helemaal geen ontzag voor zijn mening. In die tijd deden we veel experimenten bij deeltjesversnellers, waar je dan dag en nacht bij moest zijn. Die collega grapte: kunnen we hem niet ontgroenen door hem twee weken dag en nacht bij een deeltjesversneller te zetten?’
Engelen vindt het goed als wetenschappers een eigen mening hebben. ‘Maar als voorzitter heb je ook diplomatieke gaven nodig’, zegt hij. Daarom wil Engelen zijn pupil wat meegeven. ‘Als voorzitter van NWO ben ik verantwoordelijk voor het topsectorenbeleid, ofwel wetenschapsbeleid dat gericht is op publiek-private samenwerking. In de interviews die hij na zijn benoeming gaf, wees hij dat beleid af. Terwijl het fundamenteel grensverleggende wetenschappelijke onderzoek van CERN juist mogelijk wordt gemaakt door hoog geavanceerde technische apparatuur die het bedrijfsleven ontwikkelt. Ik zou tegen hem willen zeggen: realiseer je dat het bedrijfsleven hetzelfde doel dient als de wetenschap, namelijk welvaart en welzijn. Polariseer die twee dus niet, denk niet dat ze verschillende belangen hebben.’
Hopelijk heeft hij naast zijn beleidszaken nog tijd om zich als een echte onderzoeker te gedragen
Ook Coppens geeft nog een tip mee. ‘Naast de deeltjesfysica bij CERN houdt Sijbrand zich ook graag bezig met de astrodeeltjesfysica. Hij neemt deel aan het onderzoek naar kosmische straling in het Pierre Auger Observatorium in Argentinië. Daar ben ik ook een keer met hem geweest. Ik herinner me dat we in het veld opstellingen aan het bouwen waren. Ik heb hem nog nooit zo blij gezien als toen hij met een schroevendraaier en een boormachine het veld in mocht. Hopelijk heeft hij naast zijn beleidszaken nog tijd om zich ook als een echte onderzoeker te gedragen.’
De rubriek Kopstuk presenteert een portret van een ingenieur die bijzondere prestaties op zijn of haar naam heeft staan.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.