Waterwetenschappers van de TU Delft en Deltares hebben de legendarische ontsnapping in 1962 van drie gevangenen van het zwaarbeveiligde gevangeniseiland Alcatraz nagespeeld. Op verzoek van Discovery Channel bouwden ze het vlot na dat de criminelen destijds maakten met behulp van regenjassen en schoenlijm. Op basis van hun stromingsmodellen en simulaties kiezen de Nederlandse specialisten het ideale moment voor hun gedurfde onderneming. Hun avontuur is zondagavond 27 maart te zien op Discovery Channel.
Het was een wereldwijde sensatie toen drie veroordeelde criminelen in de nacht van 11 op 12 juni 1962 wisten te ontsnappen uit de extreem zwaar bewaakte gevangenis op het eiland Alcatraz, in de baai van San Francisco. Al snel werden peddels gevonden en een vlot, dat op een houtje-touwtje-manier in elkaar was geknutseld. Het werd des te interessanter toen bleek dat de drie hun vlucht wekenlang minutieus hadden voorbereid. Ze hadden met lepels een gat geschraapt in de dikke betonnen muur van hun cel en bovenop het cellenblok een opblaasbaar vlot gebouwd uit de regenjassen die de gevangenen in Alcatraz kregen. Na hun ontsnapping ontdekte de politie een indrukwekkende verzameling zelf in elkaar geknutseld gereedschappen.
De drie zijn sinds hun ontsnapping spoorloos, wat hun actie des te legendarischer maakt. Ze zijn niet opgepakt en hun lichamen zijn niet gevonden. Het is dus onduidelijk of de ontsnapping volledig geslaagd is, of dat de gedetineerden zijn verdronken en door haaien opgegeten. Het raadsel leidde tot talloze boeken en de bekende verfilming Escape from Alcatraz (1979), met in de hoofdrol Clint Eastwood.
Ontsnapt of verdronken
De vraag die nog altijd onbeantwoord was gebleven, is waar de ontsnapte bajesklanten al peddelend zijn uitgekomen – áls ze een kust konden bereiken. Hebben ze kunnen ontsnappen naar het vasteland? Of zijn ze gegrepen door de sterke stroming en toch, een stuk verderop, verdronken? De baai van San Francisco staat bekend om een sterke stroom vanuit de baai, onder de Golden Gate-brug door, richting de oceaan.
Vooraanstaande waterwetenschappers
Voor het oplossen van dit vraagstuk haalde Discovery Channel er drie vooraanstaande Nederlandse waterwetenschappers bij: Olivier Hoes en Rolf Hut van de TU Delft en Fedor Baart van Deltares. Die gingen voor de documentaire aan de slag met getijdencijfers, waterstromingen en de meest geavanceerde simulaties. Daarna bouwden ze het vlot van de gevangenen na en klommen zelf aan boord.
Verschillende peddelstrategieën
Bij hun analytische aanpak gingen de onderzoekers uit van een door Hoes gebouwd stromingsmodel van de baai van San Francisco. Vervolgens ging de echte specialist van het stel op het gebied van simulaties, Fedor Baart van Deltares, ermee aan de slag. Hij combineerde het stromingsmodel van Hoes met een model voor het volgen van deeltjes in deze stromingen. Omdat het simulaties zijn, is dit kan je alle omstandigheden aanpassen en veel scenario's doorlopen. Hoe stond de wind; wat is de temperatuur van het water; op welke plek gingen de gevangenen precies het water in. ‘We hebben zelfs berekeningen gedaan met verschillende peddelstrategieën’, aldus Baart.
Je moet eerst loodrecht op de stroom peddelen om eraan te kunnen ontsnappen
De mannen berekenden zo welke weg een voorwerp aflegt dat in het water wordt gegooid. Daaruit volgden meteen nieuwe inzichten. Zo valt het te hopen dat de gevangenen niet richting hun einddoel (waarschijnlijk Horseshoe Bay, aan de noordkant van de Golden Gate) zijn gaan peddelen. Want dan hebben ze nooit kunnen ontsnappen aan de sterke golfstroom richting de oceaan.
‘Nee, je moet eerst loodrecht op deze stroom peddelen, om eraan te ontsnappen. Pas daarna kun je aan je einddoel gaan denken’, zegt Hut. ‘Vergelijk het maar met de muistroom die zwemmers van de kust af richting open zee duwt. Mensen willen daar tegenin zwemmen, maar dat heeft geen zin. Veel slimmer is om eerst parallel aan de kust te zwemmen en verderop terug naar het strand te zwemmen.’
Vlucht MH370
van regenjassen.
Het Alcatraz-project lijkt wellicht spielerei, maar er zijn talloze nuttige toepassingen te verzinnen van het gereken aan voorwerpen in waterstromen. ‘Om te beginnen heb je forensische vragen, zoals de vraag wie er schuldig is aan een olielek. Ook hebben wij meegewerkt aan de zoektocht naar wrakstukken van het toestel van vlucht MH370, dat hoogstwaarschijnlijk neerstortte in de Indische Oceaan. Of als iemand te water is geraakt; in welk gebied moeten de autoriteiten zoeken? Daarbij telt elke seconde’, vertelt Baart.
MacGyver
Hoewel Hut bekend staat als de MacGyver van het stel — hij knutselt graag met huis-tuin-en-keukenspullen werkende apparaatjes in elkaar — is het Hoes die voor de documentaire het opblaasvlot bouwde. Hut, lachend: ‘Ik weet van mezelf dat ik handig ben, maar als thuis mijn afvoer kapotgaat, dan bel ik Olivier. Als iets degelijk gefikst moet worden of lang mee moet gaan, moet je Olivier hebben.’
Hoes probeerde samen met een Amerikaanse botenbouwer het vlot van regenjassen zou natuurgetrouw mogelijk na te bouwen. De grootste problemen hadden ze met het aan elkaar lijmen van twee stukken regenjas. De gevangenen op Alcatraz hadden de mazzel dat in de instelling een schoenfabriek aanwezig was, waar de inmates de hele dag schoenen voor het leger maakten. Voor dat doel was een speciale lijm aanwezig, waarvan de ontsnappers stelselmatig af en toe een potje achterover drukten. Die lijm blijkt ook anno 2016 geschikt voor het verlijmen van stukken regenjas, maar wanneer het vlot voor de eerste keer werd opgeblazen, bleken de naden toch verre van waterdicht. Hoes werkte daarna koppig door en volgende versies werden steeds een beetje beter.
'Hij drijft echt'
Toch waren de drie erg opgelucht toen ze eenmaal op het vlot stapten. ‘Wauw, hij drijft echt. Dat was onze eerste reactie’, herinnert Hoes zich van de opnames. Hoe het de drie wetenschappers vergaat op het vlot — blijven ze drijven; halen ze de overkant of niet ? — laten we hier in het midden. Zeker is dat ze een prachtig avontuur beleven, op het snijvlak van wetenschap, knutselen en survivalsport.
De documentaire Alcatraz, Escaping the Rock is te zien bij Discovery Channel op zondag 27 maart, om 21.00 uur.
Beeldmateriaal: Discovery Channel / Olivier Hoes.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.