Jeremy Rifkin, econoom, futuroloog en adviseur van wereldleiders was woensdag in Utrecht. Daar schetste hij zijn toehoorders een alarmerend verhaal over de gevolgen van klimaatverandering. Rifkin heeft duidelijke ideeën over een nieuwe, groene maatschappij: die is gebaseerd op duurzame energie, een ‘internet of things’ en de deeleconomie. ‘Misschien zijn we te laat, maar we moeten net doen alsof we dat niet weten.’
Klimaatverandering is eerder dan gedacht een reëel probleem geworden voor de wereld. Rifkin draait daar niet omheen. ‘Ik dacht eerlijk gezegd dat we meer tijd zouden krijgen, maar kijk alleen eens naar de afgelopen weken.’ De berichten bereikten Nederland ook: extreme droogte in Californië, waar het water gewoon op is; overstromingen in South Carolina; en op de Filippijnen hadden ze de krachtigste orkaan ooit gemeten.
Al die fenomenen zijn fysisch te verklaren. Bij elke graad temperatuurstijging kan de atmosfeer 7% meer vocht opnemen. Dit betekent dat de waterstromen op aarde op een radicale manier door elkaar gehusseld worden. Dat is al aan de gang: de sneeuwkappen op bergruggen smelten, orkanen worden krachtiger en frequenter, overstromingen heviger en woestijnvorming grijpt om zich heen. Rifkin: ‘Europa maakt zich nu druk om mensen die vluchten voor oorlogen, maar dat is niets vergeleken bij de klimaatvluchtelingen die straks komen.’
‘Ik weet niet zeker of onze soort het gaat halen. Wat we nodig hebben is een overtuigende nieuwe visie op de economie, want de huidige doet het niet meer.’ Daarmee doelt Rifkin vooral op het uitmelken van fossiele brandstoffen, waaraan we de enorme economisch groei van de afgelopen eeuw te danken hebben. ‘In juli 2008 piekte de prijs van een vat olie op 147 dollar en toen viel de economische activiteit zo’n beetje stil. Op basis van dit oude paradigma kan onze productiviteit niet meer veel verder omhoog. Daarbij krijgen we nu de rekening gepresenteerd met genoemde natuurrampen.’
Rifkin zegt dat een Derde Industriële Revolutie nodig is, en ziet daar ook al tekenen van. Die bestaat uit drie poten:
* nieuwe communicatietechnologie om de economische processen beter te managen: het Internet of Things — sensoren die draadloos met elkaar “praten” — waardoor voortdurend alle data van apparaten, voertuigen, huizen en wegen bekend is. Daardoor is volgens Rifkin een enorme efficiëntieslag te maken.
* nieuwe, duurzame energiebronnen als zon, wind, biomassa en waterkracht, die we kennen, maar met als aanvulling dat alle huizen, kantoorgebouwen en infrastructuur waar mogelijk volgezet worden met bv. zonnepanelen. ‘Consumenten worden producenten, prosumers noem ik dat. De grote energiebedrijven hebben de slag verloren — zie Duitsland — en zullen zich moeten omvormen tot dienstverleners die de enorme hoeveelheden data en energiestromen goed managen. En als ze dat niet doen, zullen anderen het wel voor hen doen.’
* nieuwe vormen van transport, zoals het delen van auto’s. ‘Ik zie bij de jongere generatie dat ze niet meer perse een auto hoeven te bezitten, maar dat ze mobiliteit willen kopen. Car sharing-diensten bestaan al, maar die zullen nog enorm groeien. Er zijn schattingen dat we op termijn maar 20% van de huidige autovoorraad nodig zullen hebben.’
Near zero marginal cost
Centraal in de denkbeelden van Rifkin staat het principe van near zero marginal cost, de marginale kosten naderen naar nul (de marginale kosten zijn de kosten voor het produceren van een extra eenheid van een product of dienst). Het voorbeeld is zonne-energie: liggen de panelen eenmaal op dak, dan zijn er geen extra kosten meer en stroomt de energie vanzelf binnen. Rifkin, grappend: ‘Voor zover ik weet heeft de zon ons nog geen rekening gestuurd.’
Het principe geldt ook voor de producten die mensen maken. ‘Jongeren maken nu muziek op hun laptop en of ze die delen met een of met duizend mensen, dat maakt niet meer uit. Ander voorbeeld: de massive online open courses (MOOCs) die topuniversiteiten aanbieden, bereiken potentieel honderdduizenden mensen — ook in zich ontwikkelende landen — terwijl het niks kost.’
De Energiewende in beeld. Credit: Armin Kübelbeck
Adviseur van wereldleiders
Wie denkt dat Rifkin slechts academische praat uitslaat vanuit zijn leunstoel, heeft het mis. Zijn analyses zijn grondig en Rifkin adviseert wereldleiders als Angela Merkel — Rifkins ideeën echoën duidelijk door in de aanpak van de Duitse Energiewende. In Europa heeft hij (samenwerkend met Neelie Kroes, destijds EU-commissaris voor de digitale agenda) geholpen bij het uitstippelen van de digitale toekomst voor dit continent.
Ook in China adviseert Rifkin de nieuwe leiders. ‘Die hadden zonder dat ik het wist mijn boek verspreid onder de regionale partijleiders. Dat land is dit jaar begonnen met het digitaal maken van het energienet, een investering van 80 miljard dollar, zodat alle burgers prosumers van energie kunnen worden.’
Rifkin is niet optimistisch of pessimistisch. ‘Ik gebruik mijn gezonde verstand en dit lijkt mij de enige weg. Wie een beter plan B heeft, moet zich laten horen. Misschien zijn we te laat om onze wereld te redden, maar we moeten net doen alsof we dat niet weten.’
Rifkin sprak woensdag 4 november in Utrecht op het Smart Cities Event van branchevereniging TVVL.
Image credit: Lamiot
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.