Deze week testen de waterschappen op verschillende plekken of ze goed voorbereid zijn op een dijkdoorbraak. Bij een demonstratie nabij Fort Honswijk (Houten) blijkt de samenwerking tussen defensie en de waterschappen zelf nog niet optimaal te verlopen. Ook de communicatie (met de pers) laat te wensen over.
Met een oorverdovend geluid vliegt de Chinook-helikopter over de verzamelde militairen en journalisten op de Lekdijk bij Fort Honswijk. Onder de transporthelikopter hangen vier grote zandzakken, elk duizend kilo zwaar. ‘Dit soort vliegmanouvres zijn voor ons routinewerk’, vertelt een luchtmacht-piloot die op de grond staat. Toch is hier iets bijzonder aan de hand. Er is namelijk een dijkdoorbraak, en er moet zo snel mogelijk materiaal worden ingevlogen zodat de dijken snel zijn te repareren.
Het gaat hier om een nabootsing van een echte dijkramp. Deze week worden op twintig locaties in het rivierengebied zulke scenario’s uitgespeeld. Het voor het eerst dat de waterschappen op deze schaal zo’n rampoefening doen. ‘We doen wel vaker kleine oefeningen op de kantoren. Maar op deze schaal, met Defensie erbij, dat is uitzonderlijk’, vertelt Roelof Bleker, dijkgraaf van het Rivierenland. ‘Hier kunnen we echt testen hoe de samenwerking gaat. Of de logistiek goed verloopt. En of de dijkbeheerders bijvoorbeeld op tijd zien dat het mis gaat en hulp inschakelen.’
Tonnen zand
Hoe ze dat alles precies testen werd bij Fort Honswijk niet helemaal duidelijk. Wel zagen we Defensie hard aan het werk. De helikopters vlogen tien keer heen en weer met zandzakken en dropten ze op drie verschillende locaties. In een uur tijd waren er zo tonnen zand afgeleverd in de buurt van de dijk.
Gek genoeg gebeurde er vervolgens niks met het zand. Er waren geen reddingswerkers die het naar de dijk verplaatsten om reparaties of dijkversterkingen uit te voeren. Eén van de aanwezige soldaten vertelde dat het voor Defensie vandaag puur om een transportoefening ging: konden ze snel en soepel genoeg de zandzakken van a naar b krijgen. Het ging hier dus niet om een realistische nabootsing van een ramp; men trainde slechts een klein deel van een rampscenario.
Nooddam
Pas toen Defensie lang en breed klaar was met hun oefening, gebeurde er weer wat. Een van te voren opgestelde tilmachine, die al vanaf de vroege ochtend vlakbij het ‘gat’ in de dijk stond opgesteld, begon de zware zandzakken te verplaatsen om zo een waterstoppende dijk op te bouwen. Navraag bij het hoofd van de organisatie van de oefening leerde dat ze daar één van de twee scenario’s aan het voltooien waren: het maken van een nooddam. Op die plek in de dijk zat namelijk vroeger een sluis, wat hem kwetsbaar maakt. Water kan onder de dijk door sijpelen en daarbij zand meenemen, waardoor de dijk kan instorten. Met de nooddam stop je de stroming van het water en neemt het instortingsgevaar af.
Waarom het waterschap pas begon met de versterking lang nadat Defensie klaar was, is onduidelijk; de hoofdorganisator was volgens eigen zeggen te druk om verdere vragen te beantwoorden. Een medewerker van Defensie vertelde eerder wel dat in een echt scenario de aanwezige militairen meteen na het droppen van de zandzakken actie zouden ondernemen, en niet zouden wachten tot al het materiaal aanwezig was. Daar zou immers geen tijd voor zijn.
Onduidelijkheid
Wat si dan nog het doel van zo'n oefening? Daarover lijkt weinig overeenstemming te zijn tussen Defensie en het waterschap. De oefening is bovendien weinig realistisch. Bereid je je goed voor op een echte ramp door elk onderdeel van de noodmaatregelen achter elkaar uit te voeren, in plaats van tegelijk? Ten slotte blijkt de crisiscommunicatie tekort te schieten, als men de pers zelfs tijdens een nabootsing van een ramp niet te woord wil staan vanwege drukte. De woordvoerder van de waterschappen, waarnaar de organisatie mij verwees, ging al halverwege de oefening weer weg, op pad naar een van de andere 19 locaties. De rondvliegende Chinook zag er misschien tof uit, en geeft mooie plaatjes, maar als echte oefening van een mogelijke watersnoodramp schoot het gebeuren bij Fort Honswijk, van tevoren aangeduid als de meest sectaculaire, toch tekort.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.