'Regenwater filteren tot drinkwater' en 'Een voormalig zwemparadijs als verzamelgebouw voor bedrijven die circulair werken', dat zijn de winnaars van de Challenge Stad van de Toekomst, die vandaag tijdens de Innovation Expo in Amsterdam bekend werden gemaakt.

De juryprijs van de Challenge Stad van de Toekomst ging naar Hemel(s)water, de installatie die waterinnovator drs. Albert Jansen bedacht om regenwater zo te filtreren dat het geschikt is als drinkwater van hoge kwaliteit. De publieksprijs was voor BlueCity010, het project dat het voormalige zwemparadijs Tropicana omvormt tot een verzamelgebouw voor bedrijven die circulair werken: een bestaande afvalstroom gebruiken als grondstof, en zorgen dat het vrijkomende afval ook weer kan worden gebruikt.

De Challenge Stad van de Toekomst is een initiatief van het door de overheid geïnitieerde Agenda Stad en de Innovatie-estafette 2016, organisator van onder andere de Innovation Expo, de grootse happening die vandaag in Amsterdam plaatsvond. Doel van de Challenge was het verzamelen van ideeën en oplossingen voor de uitdagingen van de moderne stad: energiegebruik, omgaan met stofstromen, sociale cohesie, mobiliteit, enzovoorts. Er was een jury- en publiekswinnaar met een prijs van € 20.000 elk.


Hemel(s)water: drinkwater uit regenwater

Terwijl het drinkwater in ons land nu vooral uit oppervlakte- en grondwater wordt gewonnen, opent Hemel(s)water de mogelijkheid om dat ook uit regenwater te doen. Daarbij gaat het vooral om het verwijderen van bacteriën en virussen die in het regenwater zitten. Voordeel van regenwater is dat het geen kalk bevat of medicijnresten.

De installatie zelf is betrekkelijk eenvoudig, zo legt Jansen uit. ‘We hebben een bak om regenwater op te vangen, dat leiden we vervolgens door een membraan en we vangen het schone drinkwater vervolgens op in een tweede bak.’

De installatie van Hemel(s)water.

Maar in die eenvoud zitten wel een paar slimme ideeën. ‘Meestal wordt het regenwater pas gefilterd op het moment dat er vraag is naar drinkwater, dus dan heb je een flink debiet nodig. Ons membraan heeft filtertijd genoeg omdat we een voorraad drinkwater aanleggen. Er is zo geen pomp nodig, de doorstroming gebeurt met zwaartekracht.'


Membraan

De reinigingsstap gebeurt met een membraan met gaatjes van 15 nm (1 nm is een miljoenste mm). ‘Met die gaatjes houden we alle bacteriën en virussen tegen.’ Dergelijke membranen zijn al op allerhande plekken in gebruik, bijvoorbeeld bij ziekenhuizen. Het drinkwater komt vervolgens terecht in een steriele zak. ‘Daar zitten dus geen ziektekiemen in, tenminste, dat moeten we nog wel met een pilotproject aantonen.’

De filters gaan tien jaar mee, en moeten een keer per jaar worden gereinigd. ‘Daarvoor is 30 gram zeep genoeg, en dat is de enige afvalstroom die we produceren.’ Voordat het regenwater het vat in komt gaat het eerst door een grove zeef om bladeren en dergelijke tegen te houden. ‘Die zullen we vaker moeten reinigen en dat kan met de hand.’


Osmose

Stoffen die ook in het regenwater zijn te vinden, zoals stikstofverbindingen, haalt het filter er niet uit. ‘De concentratie daarvan is heel laag, en levert geen enkel volksgezondheidsprobleem op.’ Mocht het wegfilteren elders wel nodig zijn, dan denkt Jansen aan omgekeerde osmose. ‘Anders dan bij ontzilten is voor het eruit halen van die verbindingen niet zo veel energie nodig.’

Jansen heeft uitgerekend dat voor iemand die nog niet over een waterleiding beschikt, het systeem ongeveer evenveel kost als de rekening van het waterbedrijf. ‘Het liefst zou ik een project willen met zo’n duizend installaties, ergens in een land waar goed drinkwater een probleem is, zodat we de prijs van de installatie flink kunnen verlagen en zo ook betaalbaar is.’

 

BlueCity010: circulaire bedrijvigheid in de praktijk

Circulaire economie en het niet meer in gebruikte zwemparadijs Tropicana aan de Rotterdamse Maasboulevard waren de twee beslissende ingrediënten van dit project. De initiatiefnemers kwamen een paar jaar geleden op het idee om op koffiedrab oesterzwammen te telen. Dat koffiedrab is in grote hoeveelheden beschikbaar van alle hotels en restaurants die Rotterdam rijk is. En naar oesterzwammen is bij diezelfde hotels en restaurant vraag genoeg. Daarmee was RotterZwam geboren.

De oesterzwammen van Rotterzwam.

Maar ondertussen stond een groot deel van de 12.000 m2 die het oude zwemparadijs omvat, leeg en te verpieteren. Daarop ontstond het idee het pand te kopen en volledig in te richten als bedrijfsverzamelgebouw, maar dan voor bedrijven die circulair werken, zo vertelt Sabine Biesheuvel MSc. Het pand kreeg toen de naam BlueCity010. ‘Binnenkort, als de oude koepel met de naam Tropicana van het gebouw af gaat, bieden we de letters te koop aan.’


Stapsgewijs

De ontwikkeling van het pand gaat niet met een grote investering en dan een feestelijke opening. ‘We ontwikkelingen stapsgewijs. Er zijn nu een paar bedrijven actief, en daar hebben we ruimtes voor ingericht.’ Dat is het al genoemde RotterZwam en verder:  Spireaux teelt spirulina op de restwarmte en de CO2 van de teelt van oesterzwammen; Alpha Enzymes haalt uit de koffiedik enzymen; de stadsimker levert bijenwas aan de meubelmaker; een modebedrijf hergebruikt reclamedoeken. ‘Het is een mix van bedrijven die hun materiaal van buiten ons complex halen en die elkaars afvalstromen benutten. We richten ons vooral op bedrijven die met wat we nu aan faciliteiten hebben aan de slag kunnen, zodat we daarmee de cash flow genereren om weer verder te kunnen met het pand.’


Kas

Het gebouw beschikt vanwege zijn functie als zwemparadijs over een aantal bijzondere voorzieningen, zoals watertanks in de kelder. ‘We zijn nu met architectenbureau SuperUse Studios en energiebedrijf Engie bezig om na te gaan of en hoe we wat er nu in het gebouw is kunnen gebruiken voor een nieuwe business cases.’ Het glazen dak maakt van het gebouw een kas. ‘Straks worden we ook warmteleverancier.’

De bedrijfsformule van BlueCity010 is faciliteiten beschikbaar stellen voor bedrijven die circulair werken. 'De oude waterbakken kunnen bijvoorbeeld dienen als wetlabs voor de teelt van algen of vis.’ De deelnemende bedrijven verrekenen onderling wat ze elkaar aan stofstromen leveren. ‘Hoe dat allemaal precies in zijn werk gaat moet nog blijken. Momenteel bestaat er geen jurdische bedrijfsvorm die organisaties als een ecosysteem faciliteren. En aan sommige afvalstromen, denk aan CO2 of zuurstof, valt lastig een prijskaartje te hangen.’

 

Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.