Columnist Rolf Hut verklaart de liefde aan zijn favoriete grootheid: de decibel.
Deze zomer beschrijf ik eenheden in plaats van dingen en laat ik dan afsluiten met mijn favoriete eenheid: de decibel.
Maar is dat wel een eenheid? Officieel niet: de decibel is een verhoudingsgetal en kan dus overal op worden toegepast. Zoals je van twee getallen kunt uitrekenen hoeveel procent het ene van het andere is, zo kun je van twee getallen uitrekenen hoeveel decibel de verhouding van de twee is.
Hoe? Neem het logaritme van de verhouding van de getallen en vermenigvuldig de uitkomst met 10, dan heb je de decibelverhouding tussen de twee getallen. Is het ene getal twee keer zo groot als het andere getal? Dan is het verschil tussen de getallen 3 dB. Is het tien keer zo groot: 10 dB, honderd keer zo groot: 20 dB.
Oorspronkelijk was deci-bel vernoemd naar Graham Bell, de uitvinder van de telefoon
Bij veel fenomenen komt ons menselijk gevoel overeen met decibellen. Een geluidsbron die opeens twee keer zo veel vermogen je oor in pompt voelt niet twee keer zo hard omdat onze oren ook logaritmisch met energie omgaan. En het rekent ook makkelijk. Tien keer zo veel boxen: 10 dB extra, honderd keer: 20 dB. Optellen in plaats van vermenigvuldigen.
Om van decibellen in plaats van een verhouding een absolute schaal te maken, wordt een vast referentiegetal gekozen. Bij elektriciteit staat dBW bijvoorbeeld voor ‘decibel met 1 watt als referentie’. Een apparaat met 1 kilowatt vermogen gebruikt dan 30 dBW.
Voor geluid gebruiken we de gehoorgrens van de mens als referentie. Een geluid van 3 dB is twee keer zo veel energie als de gehoorgrens. Geroezemoes in een kamer van 30 dB is duizend keer de gehoorgrens en een club van 120 dB is een biljoen (1.000.000.000.000) keer de gehoorgrens. Dat is de enorme variatie die we als mens kunnen horen en die vatten we met de decibel samen in een bereik van 0 tot 120 waarbij we wel een gevoel hebben.
Tot slot de naam: deci-bel, ofwel vermenigvuldig dat getal met 10. Oorspronkelijk was het bel vernoemd naar Graham Bell, de uitvinder van de telefoon. Maar we kwamen er al snel achter dat in plaats van ‘keer tien is één bel’ we liever werken met ‘keer tien is 10 decibel’.
Mijn favoriete eenheid is dus eigenlijk geen eenheid, maar wordt wel zo gebruikt. Hij is toegespitst om voor mensen handig te zijn en rekent voor veel toepassingen erg makkelijk. Ik houd van de decibel.
PS: Tevens ben ik van mening dat elektrische fietsen als brommers moeten worden gezien.
Tekst: Rolf Hut, universitair docent aan de TU Delft, maker, spreker en schrijver
Portret: Robert Lagendijk
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.