Blade Runner 2049 laat de kijker met oogverblindend mooie beelden nadenken over de aard van menselijkheid. In een toekomst waar mensen en 'robots' niet van elkaar zijn te onderscheiden, borrelen vragen op over ziel, zelfbeschikking en sterfelijkheid.
Het begint bij de jas. We zien de held van het verhaal K (gespeeld door Ryan Gosling) langzaam uit zijn vliegende auto stappen in een jas met een enorme opstaande kokerkraag. Die beschermt K tegen de stofstormen én ziet er enorm cool uit. Hij is futuristisch, maar toch 'normaal' genoeg om geloofwaardig te zijn als jas van de toekomst.
Wat voor de jas geldt, geldt eigenlijk voor de hele film. De wereld van Blade Runner 2049 ziet er ontzettend mooi uit, maar is tegelijkertijd nog nét herkenbaar genoeg dat je als kijker denkt naar een realistische toekomst te kijken.
Geen voedsel, wel vervuiling
In 2049 hebben we het goed verpest als mensheid. Door ernstige voedseltekorten zijn we overgestapt op een dieet van insecten en overal liggen zonnepanelen. Maar de wereld is grauw en grimmig door de luchtvervuiling, en Las Vegas is geraakt door een 'vieze bom' en daardoor radioactief en onbewoonbaar geworden. Los Angeles, waar de film zich goeddeels afspeelt, is een rare combinatie van wolkenkrabbers en sloppenwijken, en de enige decoratie en kleur op straat komt van holografische advertenties voor Coca Cola en Atari.
Het is geen ondenkbaar toekomstbeeld. Luchtvervuiling is nu al een groot probleem in LA, voedsel zal steeds schaarser worden naarmate de wereld drukker wordt en een overstap naar duurzame energie lijkt inderdaad onvermijdelijk. Ook de rest van de technologie die we zien in de film, zoals een spraakgestuurde drone die foto's maakt voor agent K en een holografische echtgenoot, lijken niet ondenkbaar te zijn. De makers van de film hebben goed gekeken naar wat er nu in opkomst is en een logische lijn naar 32 jaar later getrokken, wanneer die technieken gemeengoed zijn geworden.
Mens of machine?
De visie op toekomsttechniek is echter niet wat Blade Runner 2049 interessant maakt. De boeiende vragen komen van het concept van de replicant. Dit is een nauwelijks van een mens te onderscheiden, in een lab gemaakte biologische 'robot', die in de toekomst wordt gebruikt voor slavenarbeid. In de oorspronkelijke film uit 1982 kwamen deze replicants in opstand tegen de mensheid, met als gevolg dat ze uitgeschakeld moesten worden door de zogenoemde Blade Runners.
In 2049 zijn er nog steeds illegale replicants, die vanuit de schaduw in verzet komen tegen hun onderdrukkers. Ondertussen heeft een groot bedrijf echter nieuwe replicants weten te maken. Deze hebben kunstmatige herinneringen geïmplanteerd gekregen, en het lijkt erop dat ze daardoor volgzamer en gehoorzamer zijn dan hun rebellerende voorgangers.
Ik zeg 'lijkt', want de film maakt weinig expliciet over het bestaan van de replicants. Wel weten we dat K een van die nieuwe 'robots' is, en hij werkt als Blade Runner aan de smerige klusjes die zijn menselijke heersers niet willen opknappen. Gosling's dromerige maar lege blik geeft perfect de gemoedstoestand van K aan: hij volgt braaf al zijn orders op, maar ergens, diep van binnen, hoopt hij toch menselijk te zijn. Daardoor ontstaat een leegte die een holografische vrouw en de nieuwste gadgets niet kunnen vullen.
Aard van het bestaan
Hoe het precies zit met K's gevoelsleven is helaas niet te zeggen, omdat we daarmee te veel van de film zouden weggeven. Hij denkt in ieder geval iets te ontdekken over zijn eigen leven en aard van het bestaan, waardoor zijn wereldbeeld kantelt. Is hij echt 'geprogrammeerd' om volgzaam te zijn? Of gehoorzaamt hij alleen omdat hij niet beter weet?
Daarmee komen langzaam de grote vragen naar boven borrelen. Het in een laboratorium maken van bijna-echte mensen voelt voor ons onethisch (lees: 'Wetenschappers: nu nog geen designer baby’s'), maar de concrete gevolgen ervan zijn moeilijk voor te stellen. Terwijl het technisch al bijna mogelijk lijkt te zijn. Blade Runner 2049 maakt via de hoofdpersoon duidelijk hoe leeg en ongemakkelijk een leven als 'skin job' (de denigrerende naam die echte mensen geven aan replicants) kan zijn. Hoe onmenselijk is iemand die in alles (inclusief herinneringen) op een mens lijkt?
Overdonderend
Het overpeinzen van die vragen gebeurt niet in de film zelf. Die laat simpelweg zien wat K overkomt. Het bedenken hoe pijnlijk zijn bestaan is, laat de regisseur aan de kijker. Die heeft dan ook flink wat te doen: hij of zij wordt audiovisueel overdonderd, moet een complex detectiveverhaal volgen én nadenken over de grote vragen rondom de toekomst. Het zorg ervoor dat de ruim drie uur durende film voorbij vliegt, en je dagen later nog steeds nadenkt over de film. Daar slagen maar weinig films in.
Blade Runner 2049 draait nu in bioscopen door heel Nederland
Beeld: Columbia Pictures
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.