De acteur is een robot

Uit het magazine

Vanaf oktober op de planken: het jeugdtheaterstuk Ravi de Robot, waarin een aandoenlijke robot de show steelt. De Ingenieur liep een dag mee met de maker en bestuurder van Ravi, robotingenieur Edwin Dertien.
 

Inspirerende Ingenieurs
Robotbouwer Edwin Dertien uit dit artikel is één van de sprekers tijdens het event Inspirerende Ingenieurs, dat op zondag 2 oktober plaatsvindt bij KIVI in Den Haag. Kom ook luisteren naar de toonaangevende ingenieurs van Nederland tijdens dit gratis toegankelijke evenement, dat onderdeel is van het Weekend van de Wetenschap. Aanmelden kan hier.


Op een ochtend in juli schijnt de zon boven Enschede vanuit een staalblauwe hemel. Toch zit in het oude pakhuis van Theater Sonnevanck in het centrum van de stad een groepje mensen binnen. Het is de laatste dag voor een welverdiende vakantie. Nog eenmaal repeteert het kleine theatergezelschap zijn scènes. De sfeer is ontspannen maar gefocust. Een streep daglicht valt naar binnen en vermengt zich met de bundels uit de theaterlampen.

De acteurs spelen een scène een paar keer opnieuw, waarna de regisseur steeds weer aanwijzingen geeft. Tussen de acteurs beweegt een opvallende collega op rubberen wielen, en hij kijkt de anderen aan met schattige led-ogen.

Het is Ravi, de robot die het centrale karakter is van het stuk Ravi de Robot, een coproductie van Theater Sonnevanck en muziektheatergezelschap Silbersee. De robot is gebouwd door Edwin Dertien, vanuit het Robot Theater Lab, een nieuw opgezette broedplaats die wordt ondersteund door het fonds Creatieve Broedplaatsen in de regio Twente.
 

Sas met Ravi de robot. Foto Benning & Gladkova.


Robotkind

Het stuk draait om Sas, een meisje dat bij haar vader woont, maar o zo graag een vriendje of vriendinnetje had. Op een dag komt ze thuis met Ravi, een robot ter grootte van een kind. Ravi heeft drie wielen, een lijf van aluminium en kunststof en een klein hoofd met grote, heldere ogen. Vanaf het eerste moment zijn Sas en Ravi onafscheidelijk, wat de vader maar lastig kan accepteren.

Het mooie is dat Ravi een volwaardige rol heeft in het muzikale toneelstuk. De menselijke acteurs praten en zingen tegen Ravi, kijken hem aan, en pakken hem af en toe bij de schouders.
 

Gamecontroller

Wie net de repetitieruimte binnenloopt, zou denken dat Ravi autonoom is, maar dat is hij niet. Hij wordt bestuurd door robotingenieur Edwin Dertien, die op de tribune zit, vol concentratie met een gamecontroller in de handen. Zijn subtiele tikjes tegen de joystick worden vertaald in uiteenlopende bewegingen van Ravi. De robot praat ook, maar het duurt even voor duidelijk is waar die stem vandaan komt; hij behoort toe aan acteur Georgi Sztojanov, die in een geluidsdichte kamer achter het decor zit.
 

Timing

Robotbouwer Edwin Dertien is een drukbezet mens, hij jongleert met meerdere banen: onderzoeker aan de Universiteit Twente, oprichter en bestuurder van een werkplaats voor mensen met autisme en daarnaast al twintig jaar robotbouwer voor kunstenaars en theatermakers. 

Vandaag draait hij mee met een repetitiedag van Sonnevanck, bedoeld om te kijken hoe ver het stuk is en welke praktische dingen er nog moeten worden veranderd aan het decor, de robots (er is nog een bijrolletje voor een tweede, eenvoudiger robot) of aan andere techniek. Naast de acteurs, van wie sommige op sokken, zijn zo’n beetje alle makers aanwezig, van de regisseur tot de decorbouwer, en van het hoofd techniek tot de componist van de liedjes en de geluidsman die samen achter hun knoppenbord zitten.
 

‘Onder de motorkap’ kijken bij Ravi. Te zien
zijn onder andere controllers voor de
elektromotoren, een audioversterker,
een radio-ontvanger en een aantal
Arduino-bordjes (populaire open
source elektronica).

'Oeps'

Middenin een van de scènes moet Sas, de vrouwelijke hoofdpersoon, Ravi bij de hand nemen. Dan laat ineens de metalen onderarm los en valt op de grond. ‘Oeps!’ zegt ze schuldbewust. Dertien schiet te hulp, het blijkt eenvoudig terug te klikken.

Wie het stuk volgt, krijgt vanzelf sympathie voor Ravi, met zijn zachte stem en zijn levensechte bewegingen. De grootste uitdaging voor Dertien is Ravi zo te laten reageren op de menselijke acteurs dat die interactie er natuurlijk uitziet. ‘Dus Ravi moet iemand aankijken die tegen hem praat en ook zijn hoofdbewegingen zijn belangrijk. Maar het allerbelangrijkste is timing. De soepele omgang tussen mensen drijft daar voor een groot deel op.’

Daarom gaat Dertien twee maanden lang met het gezelschap mee op tournee, om Ravi te besturen. ‘We houden de optie open om de bewegingen van Ravi van begin tot eind in te programmeren, maar dat willen we liever niet. De voorgeprogrammeerde animatronics in de Efteling zien er ook aardig uit, maar dat maakt het nog geen theater. Het stuk wordt live opgevoerd en ik vind het juist mooi dat de acteurs elke dag net weer een ander tempo aanhouden. Dat tilt het stuk een beetje op.’

 

MEER LEZEN OVER RAVI DE ROBOT?

Dit is niet het hele artikel. Het hele verhaal is te lezen in het septembernummer van De Ingenieur. Koop de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25 % - een digitaal jaarabonnement van twaalf nummers voor € 69,-.

Foto's: Rikkert Harink

Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.