Veel mensen sterven wereldwijd aan ernstige ziekten als malaria en kanker. Ook daartegen kan vaccineren helpen.
Het beste van 2022
Aan het einde van het jaar blikt De Ingenieur traditiegetrouw vast vooruit op het volgende jaar. Welke technologieën breken door? Welke technische oplossingen gaan het verschil maken voor onze samenleving? Wij hebben er elf voor u uitgelicht in het speciale dossier Het beste van 2022.
De mRNA-techniek die zo goed blijkt te werken in het coronavaccin, is ook voor andere ziekten te gebruiken. En dankzij de pandemie is die ontwikkeling in een stroomversnelling gekomen.
‘Kandidaat-mRNA-middel vertraagt de voortgang van multiple sclerose in muizen!’ Het nieuws kwam afgelopen januari van het bedrijf BioNTech dat ook de coronavaccins maakte, en hoort thuis in een langere serie mRNA-vaccinsuccessen.
De mRNA-vaccins zijn inmiddels bekend als beschermer tegen corona, maar voordat het virus ons overviel, waren wetenschappers al volop bezig met andere toepassingen van deze techniek. ‘En dat is het afgelopen jaar in een stroomversnelling geraakt, zegt biochemicus Rein Verbeke van de Universiteit Gent in België, die is gespecialiseerd in mRNA-technieken.
Verbeke: ‘De race naar een coronavaccin was een leerrijke case study, waarbij verschillende soorten vaccins voor hetzelfde doel werden aangewend. Het mRNA-vaccin gaf betere resultaten dan de overige vaccins, nu hoopt men dat het ook voor andere ziekten werkt.’
Immuunsysteem op oorlogssterkte
Hoe zat het ook alweer? Een klassiek vaccin bevat een onschadelijk gemaakt (stukje) virus. Als dat in het lichaam terechtkomt, gaat het immuunsysteem direct aan de slag, zodat dat het op oorlogssterkte is wanneer het echte virus zich aandient.
Ook bij een mRNA-vaccin wordt het immuunsysteem voor de gek gehouden, alleen zorgt het vaccin er in dit geval voor dat het lichaam zelf een stukje van het virus produceert. Met het mRNA levert het vaccin als het ware een recept af waarmee onze lichaamscellen viruseiwitten kunnen aanmaken.
In het geval van covid-19 was dit het spike-eiwit waarmee het virus zich toegang tot cellen verschafte, maar geef het een andere genetische code mee, en het zal tegen andere ziekten beschermen.
Therapie tegen kanker
Verbeke werkt aan mRNA-technologie als therapie tegen kanker. ‘Daar kunnen we ons niet tegen vaccineren, maar we kunnen met mRNA het immuunsysteem wel instructies geven de tumor aan te vallen.’ Voor elke tumor is daarbij een ander recept nodig, dat van persoon tot persoon kan verschillen. Verbeke: ‘We richten ons daarbij op de gemuteerde eiwitten van de tumor.
Het voordeel van de mRNA-vaccins is dat de genetische code vrij eenvoudig is aan te passen. Het nadeel is dat je voor elke patiënt eerst moet bepalen welke eiwitten er moeten worden gemaakt. Dat kost tijd en geld.’
Vetbolletjes mRNA
Voor vaccins tegen bijvoorbeeld virussen geldt dat laatste niet, iedereen krijgt hetzelfde mRNA ingespoten. Dan geldt vooral het voordeel dat de producent geen cellen hoeft te gebruiken of virussen hoeft te kweken: de vaccins bestaan uit vetbolletjes gevuld met synthetisch mRNA, dus met een in het lab aan elkaar geplakte reeks van de basen adenine, guanine, uracil en cytosine.
Een mRNA-vaccin tegen malaria werkt inmiddels bij muizen, laat het Walter Reed Army Institute for Research weten. En een mRNA-vaccin kan cavia’s bescherming bieden tegen de ziekte van Lyme, schreef de Amerikaanse Yale University. Hier gaan de knaagdieren het komende jaar zeker meer van horen. En wij in hun kielzog hopelijk ook.
Foto: Depositphotos
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.