Dankzij ecoducten, wildtunnels en andere faunapassages is er de afgelopen jaar veel natuur bijgekomen in Nederland. Maar de kosten waren torenhoog, blijkt uit een groot onderzoek.
Om natuurgebieden met elkaar te verbinden, zijn de afgelopen vijftien jaar in heel Nederland ecoducten, wildtunnels en andere faunapassages aangelegd. De kosten van dit Meerjarenprogramma Ontsnippering waren hoog, maar tot nu toe was niet goed onderzocht wat het precies heeft opgeleverd. Een onderzoeksteam onder leiding van de Rijksuniversiteit Groningen heeft dat nu wel gedaan. Onlangs publiceerde het zijn bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Landscape Ecology.
De nieuw aangelegde verbindingen hebben geresulteerd in 1734 hectare 'kwalitatief goede, nieuwe natuur', melden de onderzoekers. Dieren hebben meer leefruimte gekregen, de biodiversiteit is toegenomen.
Veilig oversteken
Door de aanleg van auto-, vaar- en spoorwegen zijn natuurgebieden in Nederland in de afgelopen decennia versnipperd geraakt. In het wild levende dieren zijn daardoor steeds meer vast komen te zitten in een onnatuurlijk kleileefgebied. Dankzij de ontsnipperingsingrepen kunnen bijvoorbeeld wilde zwijnen, otters, herten, dassen, salamanders, kikkers en vleermuizen weer veilig oversteken.De(ze dieren krijgen zo meer leefruimte, toegang tot voedsel en schuilplaatsen en ze vinden makkelijker een geschikte partner. De kans op faunaslachtoffers door aanrijdingen met weg- en treinverkeer of verdrinking neemt ook af.
283 miljoen euro
Maar de kosten van het programma waren hoog - misschien wel te hoog, suggereren de onderzoekers. In totaal is 283 miljoen euro uitgegeven aan ontsnippering. 'Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het moeilijk om te concluderen dat de natuurwinst die investering van 283 miljoen euro waard is', stellen de onderzoekers.
Van alle mogelijke verbindingen tussen natuurgebieden werken ecoducten (enkel voor wild bedoelde viaducten) het best, blijkt uit de studie. Maar die zijn ook verreweg het duurst. Faunatunnels en viaducten waarover behalve dieren ook mensen kunnen oversteken, zijn weliswaar minder effectief, maar veel goedkoper dan ecoducten, wat ze toch een aantrekkelijke optie maakt.
Natuurherstel
Als de kosten doorslaggevend zijn, is het beter helemaal geen oversteekplaatsen voor dieren aan te leggen, maar te investeren in de aankoop van landbouwgrond voor natuurherstel en vooral minder schade aan te brengen aan bestaande natuur, wijst het onderzoek uit.
'We stellen vast dat de kosteneffectiviteit (van faunapassages, red.) veel lager is dan die van natuurbeleid dat er juist op is gericht om de ecologische kwaliteit van bestaande gebieden te verbeteren met natuurherstelmaatregelen', stellen de onderzoekers.
Kostbaar en tijdrovend
Natuurmonumenten, met ruim 700.000 leden grootste particuliere natuurorganisatie van het land, stelt in een reactie op het onderzoek dat vergroting van het leefgebied van planten en dieren cruciaal is om biodiversiteitsverlies tegen te gaan, de waterhuishouding op orde te brengen en de milieubelasting op kwetsbare natuurgebieden te verminderen. Grondverwerving is een goede manier om natuurgebieden te vergroten, maar dat kost soms veel tijd.
'Om te voorkomen dat in de tussentijd populaties verdwijnen, kun je op korte termijn ecoducten en faunapassages realiseren', stelt Natuurmonumenten,. dat zelf ook tal van natuurbruggen beheert. Op sommige plekken is aankoop van grond ook gewoon niet mogelijk of juist extreem kostbaar, als er bijvoorbeeld een snelweg of een spoorlijn in de weg ligt. 'Dan is een faunapassage of ecoduct waarschijnlijk de enige optie om het leefgebied van dieren en planten te vergroten en daarmee de soort in stand te houden', stelt de natuurorganisatie.
Doelen gehaald
Helemaal negatief over de wildpassages zijn ook de onderzoekers overigens niet. Het ontsnipperingsprogramma heeft al zijn doelen relatief makkelijk en grotendeels binnen de gestelde tijd gehaald, schrijven ze.
Omdat faunapassages zelden op maatschappelijke weerstand stuiten, zullen ze ook in de toekomst nog worden toegepast. Wel zouden voortaan grote wildtunnels en door mens en dier gedeelde viaducten de voorkeur moeten krijgen boven peperdure ecoducten.
Natuurpunten
De onderzoekers maakten bij het vaststellen van de effectiviteit van de verbindingen gebruik van de Natuuurpuntencalculator, een door ingenieurs- en adviesbureau Sweco ontwikkeld instrument om op objectieve wijze te kwantificeren wat de gevolgen zijn van bepaalde ingrepen (zoals de aanleg van een ecoduct) op de biodiversiteit.
Binnen dit project kon de calculator gebruikmaken van maar liefst 400.000 waarnemingen van soorten. ‘Onze studie toont aan dat faunapassages niet alleen functioneren als oversteekplaats voor dieren, maar ook daadwerkelijk zorgen voor het verhogen van de soortenrijkdom in de verbonden gebieden', zegt Maarten Mouissie, teammanager Ecologie bij Sweco en een van de auteurs van de studie, in een persbericht. 'De natuurpuntencalculator is een handig hulpmiddel gebleken om op gestandaardiseerde wijze biodiversiteitseffecten door te rekenen op basis van beschikbare data.’
Foto: Ecoduct bij Beilen (Drenthe). Credit: Sweco
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.