De overgang naar ledlicht bespaart minder energie dan verwacht. Mensen gaan door toenemende welvaart gewoon meer licht gebruiken, aldus onderzoekers van Europese en Amerikaanse universiteiten.
Het gaat hierbij om het zogeheten rebound-effect: naarmate de lichtopwekking efficiënter verloopt, gebruiken we er meer van. De winst van energiebesparing door het gebruik van zuiniger lampen gaat zo deels verloren omdat we steeds meer lampen gebruiken en die langer aan laten staan. Er is dus niet alleen minder energiebesparing, maar ook meer ‘lichtvervuiling’ van de nacht, met meestal nadelige gevolgen voor dieren, planten en de mens zelf.
Onderzoekers van universiteiten uit de VS en Europa hebben dit rebound-effect nu feitelijk geconstateerd. In de zogeheten middengroeplanden (niet de rijkste, niet de armste) neemt het lichtgebruik vrijwel gelijk toe met de welvaart, in de vijf jaar van 2012 en 2016 was die lichttoename 15%.
Betere sensor vanuit de ruimte
Eerdere lichtstudies vanuit de ruimte waren meestal gebaseerd op gegevens van het Defense Metereological Sattelite Program, maar die waren niet goed gekalibreerd. Zo was het niet mogelijk om uit de beelden te achterhalen of de lichtintensiteit van dichtbevolkte steden veranderde.
De onderzoekers konden nu gebruik maken van de data uit de Visible Infrared Imaging Radiometer Suite aan boord van de Suomi National Polar-orbiting Weather Satellite, een sensor die gevoelig is voor infrarode straling en een veel nauwkeuriger ruimtelijke beeld geeft. De resolutie is 750 m in plaats van 5 km.
Geen toename in Nederland
Wereldwijd nam in de genoemde periode het verlichte gebied toe met 2,2% per jaar, en de lichtsterkte met een gelijk percentage. Alleen in oorlogsgebieden als Syrië en Jemen nam het lichtgebruik af, terwijl het in een aantal ontwikkelde landen zoals Nederland, Spanje en de VS gelijk bleef. De toename van het lichtgebruik was vooral te zien in Zuid-Amerika, Afrika en Azië. In arme landen was de toename duidelijk groter dan in meer welvarende landen.
Meet lichtgloei
Verder blijkt dat in grote steden de lichtintensiteit zich verplaatst van het centrum naar de buitenwijken. Dat heeft te maken met de vervanging van oude lampen door leds die meer richting de grond stralen. Leds hebben als nadeel dat ze leiden tot meer lichtgloei, reflecties van het licht in de atmosfeer. Dat komt omdat ledlicht een veel grotere blauwe component heeft dan licht van een gloeilamp, en juist dit blauwe licht wordt in de hemel het best verstrooid.
De onderzoekers hopen dat in de toekomst het beschikken over een donkere hemel en een slaapkamer zonder binnendringend licht tot de nieuwe welvaartseisen gaat behoren. Alleen op die manier kan de toenemende lichtvervuiling tegen worden gegaan.
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.