Een van de meest luidruchtige voorstanders van kernenergie, Mike Shellenberger, was gisteren even in Nederland. Bij Pakhuis De Zwijger in Amsterdam hield hij een drukbezochte lezing, samen met de Delftse hoogleraar kernenergie Jan-Leen Kloosterman. Tegengas kregen zij weinig, maar bezoekers hebben nu wel alle voordelen van kernenergie op een rij.
Het leek lange tijd zo’n rustige en beheerste avond te worden, op de vijfde verdieping van debatcentrum Pakhuis De Zwijger. Keurige praatjes, in goede banen geleid door een kundig presentator, rustige vragen uit de zaal. Maar daar zijn dan, ineens, toch de emoties die horen bij een gevoelig thema als kernenergie. Mensen die niet de microfoon hebben, beginnen lukraak door de zaal te roepen. ‘U geeft helemaal geen antwoord op mijn vraag!’, bijt een toeschouwer Mike Shellenberger geïrriteerd toe.
En het moet gezegd, de Amerikaan Shellenberger is behoorlijk zeker van zijn eigen gelijk en brengt dat op overtuigende wijze, in een gelikte presentatie. Zó overtuigend, dat het soms bijna arrogant wordt, merkt een toeschouwer op. En erg veel tegengas kreeg hij gisteren niet in een zaal die, zo te horen, vooral gevuld was met voorstanders van kernenergie of zij die het nog niet zeker weten.
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat Shellenberger in debat zou gaan met tegenstanders van kernenergie. Maar die waren niet te vinden, of ze hadden er bij nader inzien toch geen zin in om met Shellenberger de degens te kruisen.
Activist
Mike Shellenberger is schrijver, publicist, spreker en activist. Ooit was hij tegen kernenergie, maar ‘ik veranderde van standpunt toen ik doorkreeg dat je een moderne maatschappij niet alleen met duurzame bronnen als zon en wind van energie kunt voorzien.’ Sindsdien reist ecomodernist Shellenberger de wereld rond om overal over de zegeningen van kernenergie te vertellen. En dat zijn er behoorlijk wat, als je anderhalf uur naar hem luistert.
Zijn hoofdargument: kernenergie is de enige vorm van energieopwekking met een lage CO2-uitstoot die betrouwbaar en veilig is. Nu is ‘nucleair’ nog duur, maar op termijn zal hij goedkoper zijn dan energieopwekking uit zon en wind, omdat je bij die laatste twee een enorme back-up (gascentrales en energieopslag in waterstof of batterijen) moet organiseren voor de momenten dat de zonneschijn tegenvalt of het niet waait.
Frankrijk vs Duitsland
Een mooie case study vinden we volgens Shellenberger in de vergelijking van de landen Frankrijk en Duitsland. Onze oosterburen hebben met man en macht windparken gebouwd en zonnepanelen op daken gelegd; ze leiden er ogenschijnlijk de Energiewende. Maar de elektriciteit is er wel twee keer zo duur geworden als eerst, zegt Shellenberger. ‘Dat is in Frankrijk niet gebeurd, omdat daar driekwart van de stroom uit kerncentrales komt.’
Dan de prijs van kerncentrales. De nieuwe European Pressurized Reactor in Flamanville, Frankrijk, was in 2007 nog begroot op 3,3 miljard euro en zou in 2012 klaar zijn. Inmiddels is het eind 2018 en hopen de bouwers hem volgend jaar eindelijk te kunnen opleveren. De prijs? 10,9 miljard euro. Waarom zijn nieuwe kerncentrales dan zo ongelooflijk duur en worden ze steeds met grote vertraging gebouwd? Shellenberger: ‘Omdat men steeds weer aan nieuwe types begint. Terwijl de bestaande technologieën prima zijn. We zijn geen sportwagen aan het bouwen; kernenergie moet doodsaai zijn!’
Meer standaardisatie
Een recent rapport van het Massachusetts Institute of Technology (lees: ‘Kernenergie moet goedkoper’) ondersteunt de oproep om meer standaardisatie in de kernenergiesector. Nu beginnen we bij elke kerncentrale weer helemaal van voren af aan. Slimmer zou zijn om in de fabriek in grote aantallen steeds dezelfde eenheden te bouwen. Dan doe je ervaring op en gaan de kosten omlaag. Ziet Shellenberger al dat bedrijven deze kant op bewegen? ‘Nee, helaas niet. Los van een enkel bedrijf dat kleine modulaire reactoren maakt, zie ik nog geen grote beweging richting standaardisatie. Terwijl we dat wel heel hard nodig hebben.’
Bom
Kritiek op kernenergie kwam er van kunstenares Tinkebell, die niet bij de bijeenkomst kon zijn, maar wel een video opstuurde die ze had opgenomen in het geëvacueerde gebied rond de centrale van Fukushima. ‘Ik maak me zorgen over het opslaan van kernafval. Er hoeft maar één terrorist in te breken en die kan er een bom mee maken. Dat is toch onverantwoord?’
‘Nee, nee, nee’, reageerde Shellenberger hoofdschuddend, ‘Zo’n opslag van kernafval is wel de laatste plaats waar een terrorist materiaal komt halen. Dat is veel te ingewikkeld en goed beveiligd. Als je een dirty bomb wil maken (een gewoon explosief met radioactief materiaal eromheen, red.) kun je veel beter naar het ziekenhuis gaan en daar wat radioactief materiaal stelen.’
Opslag
De Amerikaan maakt zich ook geen zorgen over de langetermijneffecten van de opslag van kernafval. Op een slide toont hij een foto van een opslagruimte diep onder de grond in Zwitserland, waar een stuk of twintig nieuwe, keurig schone vaten te zien zijn. ‘Zo gaat dat. Je bouwt een opslag en laat die bewaken. Geen probleem.’
Dat doet Shellenberger wel slim; hij brengt steeds het meest ideale geval in beeld. Maar toen iemand in het publiek vroeg wat we aan moeten met vaten nucleair afval die nog niet diep onder de grond zitten en waar niemand verantwoordelijkheid voor wil nemen (de vragensteller verwees naar Petten, waar inmiddels het grote opruimen begonnen is, op kosten van de overheid), ontweek Shellenberger die kritiek. Hij neemt het afvalprobleem dus niet erg serieus.
Energiehonger
Toch is zijn betoog voor kernenergie weer wat relevanter geworden met het recente IPCC-rapport, dat ook stelt dat de wereld kernenergie nodig heeft om aan zijn groeiende energiehonger te voldoen. In alle vier de scenario’s die het IPCC doorrekende, groeit kernenergie fors.
Des te vreemder is het dat bij alle klimaat-discussies, aan de vijf tafels van Ed Nijpels, niet of nauwelijks over kernenergie wordt gesproken. Het lijkt wel of men er niet aan durft. Dat zou best eens kunnen, betoogde Shellenberger gisteren. Kernenergie is een beladen en emotioneel onderwerp geworden.
Of eigenlijk is het altijd al emotioneel geweest, zoals Shellenberger liet zien. Sinds de atoombom op Hiroshima wordt in de beeldvorming kernenergie verward met kernwapens. Ook is er een irrationele angst voor nucleaire fallout als gevolg van ongelukken met kerncentrales. ‘Terwijl er elk jaar 7 miljoen mensen sterven door luchtvervuiling als gevolg van fossiele brandstoffen. Dáár zouden mensen boos over moeten worden.’
Politiek
Nu maar afwachten wanneer de politiek weer over kernenergie durft te beginnen. Het zou best logisch zijn: we hebben nog grote maatregelen nodig om de klimaatdoelen te halen (lees: ‘Grote opgaven rond klimaat en landbouw’). En Nederland is prima geschikt voor kernenergie, zeggen zowel Kloosterman als Shellenberger. ‘Er wonen veel mensen dicht op elkaar die allemaal stroom nodig hebben. En er is genoeg koelwater in de buurt.’
Wie er gisteren niet bij kon zijn, hier is een TED-praatje van Shellenberger uit 2017:
Gisteravond in Amsterdam waren er weinig tegenstanders van kernenergie aanwezig, maar op 16 november viert het anti-kernenergie onderzoekscollectief WISE zijn veertigjarig bestaan, eveneens in Pakhuis De Zwijger.
Openingsfoto Controlekamer van de nieuwe kerncentrale van Flamanville in Frankrijk. Foto PHOTOPQR / Gilles Collas / Ouest France
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.