De ingenieurs bij het Duitse autobedrijf Volkswagen hadden niet moeten zwijgen over het dieselschandaal. Dat zegt de Duitse filosoof en vroegere topmanager bij VW Walther Zimmerli in de Duitse ingenieurskrant VDI Nachrichten.
Volgens Zimmerli bestaat het gevaar voor dit soort schandalen, waarbij de principes van goed ondernemerschap wordt gezondigd, vooral bij grote bedrijven die sterk gediversifieerd zijn. ‘Alles overziende – en er een boete dreigt van vele miljarden – ware het beter geweest wanneer de verantwoordelijken voor het dieselschandaal van tevoren een worst case scenario-analyse hadden gemaakt: wat gebeurt er als ons bedrog uitkomt? Bij een serieuze bedrijfsplanning hoort dat ook de niet-economische kosten worden meegeteld en dat men naderhand niet alleen toegeeft wat niet meer kan worden verzwegen.’ Hij zegt dat in een interview met het Duitse ingenieursweekblad VDI Nachrichten (‘Ingenieur hätten nicht schweigen dürfen’)
Chief Ethics Officer
Begin deze eeuw, toen Zimmerli deel uitmaakte van het topmanagement van VW, heeft hij geprobeerd bij het bedrijf een Chief Ethics Officer (CEO) aan te stellen, maar hij kreeg nul op het rekest. ‘De tijd was er toen nog niet rijp voor.’ Zou met zo’n CEO het dieselschandaal zijn voorkomen?
‘De rol van zo’n CEO is binnen het bedrijf de voorwaarden te creëren die het de werknemers gemakkelijker maakt om moreel juist te handelen. Daarbij hoort ook een klokkenluiderscultuur en de opbouw van Corporate Social Responsibility Management. De onderneming positioneert zich daarmee als een sociaal verantwoordelijke actor en laat zien dat ethische principes bovenaan het canon van de onderneming staan. Of daarmee het schandaal was te voorkomen - we kennen alle ins en outs niet en zullen die waarschijnlijk ook nooit te weten komen - kan ik niet zeggen; wel dat het ontstaan ervan veel moeilijker zou zijn geweest.’
Ethiek en gewin
Het bedrijf moet toch ook winst maken? ‘Het is een schijnbare tegenstelling. Al sinds de Griekse oudheid horen economie en ethiek bij elkaar. Het geeft te denken dat Volkswagen beide uit elkaar haalt en beweert dat het economisch gewin moest prevaleren boven ethisch handelen. Juist ook voor ingenieurs geldt dat eerbaar handelen voorop moet staan.’
Verder constateert het weekblad in gesprekken met ethici dat Duitse ondernemingen in toenemende mate onder druk staan van concurrentie op de wereldmarkt, waarbij ethiek het onderspit delft. Alleen zo is het gedrag van de VW-ingenieurs te begrijpen. ‘Jarenlang is er systematisch bedrog gepleegd, en niemand stond er tegen op’, aldus de Berlijnse ethicus Ulrich Thieleman. Bonussen speelden daarbij een kwalijke rol: ingenieurs werden beloond voor het corrumperen van hun ethos om alleen waarheid en feiten te laten tellen.
Meer tegenspraak
Frappant is dat dit verzaken van moreel handelen binnen VW, en wellicht ook bij andere multinationale ondernemingen, haaks staat op de publieke roep om moreel juist handelen, met name van grote bedrijven. ‘Daarbij is het echt niet zo dat winst maken als moreel verwerpelijk wordt gezien’, aldus de filosoof Karl Homann uit München.
Volgens Manfred Gentz, voorzitter van de Duitse Corporate Governance Kodex en voormalig directielid van autofabrikant Daimler, ‘is er meer bereidheid tot tegenspraak nodig en meer bereidheid om tegenspraak te accepteren.’
Foto boven: Depositphotos
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.