We staan op het punt ziektes aan te gaan pakken met genbewerking: het veranderen van stukjes DNA. Daarmee sleutelen we aan wat ons mens maakt. Hoe gaan we daar ethisch mee om? Wat kan er wel en wat gaat te ver? Volgens Oxfordhoogleraar Julian Savulescu denken we daar te weinig over na.
Onlangs trok een tweetal schattige aapjes de aandacht in de media. De twee waren gekloond door Chinese wetenschappers met vergelijkbare technieken als het beroemde schaap Dolly, in de jaren negentig. Het was de eerste keer dat dit bij primaten was gelukt.
Ook aan het menselijk genoom wordt gesleuteld. Met moleculaire gereedschappen brengen wetenschappers kleine veranderingen aan in DNA. Naar verwachting gaat genbewerking binnen een paar jaar de eerste patiënten genezen. Het gaat dan om mensen die een ziekte hebben die wordt veroorzaakt door één enkel foutje in het DNA. Dat defecte gen wordt dan vervangen door een correct stukje DNA.
Onderzoek naar het sleutelen aan de genen van dieren en mensen prikkelt onze fantasie en roept tegelijkertijd bij veel mensen een gevoel van onbehagen op. Of dat nu komt door een angst voor het onbekende of een religieuze oorsprong heeft, het is zaak dat we op een nuchtere en rationele manier blijven kijken naar deze ethische vraagstukken, betoogt prof.dr. Julian Savulesu, hoogleraar praktische ethiek aan de University of Oxford. Eind vorig jaar was hij in Nederland als keynotespreker op de Singularity University The Netherlands Summit.
Sommige mensen vinden dat we van ons genoom moeten afblijven.
‘Natuurlijk zijn er religieuze mensen die vinden dat we zijn geschapen naar het beeld van God en dat we dus niet zouden moeten sleutelen aan onszelf. Maar ik bekijk dit met een darwinistische blik en zie dat er in de natuur een enorme ongelijkheid is. De ene mens is gezegend met talenten en een genenpakket waardoor hij gezond negentig wordt, de ander heeft een ernstige genetische ziekte en een kort leven met veel pijn en lijden. We moeten ons niet neerleggen bij die loterij.’
Welke belofte draagt genbewerking bij mensen in zich?
‘Om te beginnen het genezen van ernstige erfelijke ziektes. Neem de ziekte van Gaucher, een genetische aandoening waarbij het lichaam een bepaald enzym niet aanmaakt. Dit zorgt voor allerlei problemen bij het kind, waaronder hersenschade. Gelukkig is er nu een geneesmiddel dat dit enzym aanvult. Maar een behandeling hiermee kost 200 000 euro per jaar. Daarom proberen wetenschappers de ziekte bij de wortel aan te pakken en in de embryonale fase het defecte gen te repareren. Als dat lukt, is die persoon voor de rest van zijn of haar leven geholpen. Dat is waarom genbewerking zo onweerstaanbaar is en waarom bijvoorbeeld de Chinezen zoveel geld en moeite investeren in onderzoek hiernaar.’
Blijft dit beperkt tot het genezen van ziektes?
‘Nee, je kunt de techniek ook inzetten bij bepaald problematisch gedrag. Neem psychopathie, waar 1 % van de mensen aanleg voor heeft. Kinderen die deze persoonlijkheidsstoornis hebben, martelen zonder gewetenswroeging dieren en doen andere kinderen pijn. Als we een aanpak zouden hebben om de genetische basis van psychopathie weg te nemen zonder nare bijeffecten, dan zouden we dat serieus moeten overwegen. Een ander voorbeeld is ADD; attention deficit disorder. Een kind met die aandoening kan zijn impulsen en zijn driften simpelweg niet goed beheersen. Zo iemand kan bijvoorbeeld niet een kleine beloning in het heden weerstaan om later een grote beloning te krijgen. Dit is positief gedrag dat iedereen helpt, of je nu loodgieter, wetenschapper of sporter wilt worden. Nu geven we die kinderen Ritalin, maar straks kunnen we dit probleem wellicht door genbewerking oplossen.’
Het volledige interview lezen?
Wil je het volledige interview met Julian Savulescu uit het februarinummer van De Ingenieur lezen? Koop dan de digitale versie voor € 7,50, of neem - met een flinke korting van 25% - een digitaal jaarabonnement van 12 nummers voor € 69,-.
Ik koop het digitale februari-nummer voor € 7,50
Ik koop een digitaal abonnement voor € 69,-
Nieuwsbrief
Vond je dit een interessant artikel, abonneer je dan gratis op onze wekelijkse nieuwsbrief.